Hvað er kvíði?

Kvíði

Kvíði er eðlileg tilfinning sem allir upplifa á einhverjum tímapunkti í lífinu. Við getum fundið fyrir kvíða þegar við þurfum að taka mikilvægar ákvarðanir, klára verkefni í vinnunni á stuttum tíma, þegar samband okkar við maka gengur illa eða þegar við förum yfir fjármál heimilisins. Fólk finnur fyrir kvíða við mismunandi aðstæður, það sem veldur einni manneskju kvíða hefur ekki endilega áhrif á einhvern annan.

Kvíði er ekki alltaf slæmur, hann getur oft verið mjög hjálplegur. Hann skerpir athygli okkar og við stöndum okkur oft best og náum mestum árangri þegar við finnum fyrir örlitlum kvíða. Hann hjálpar okkur að bæta frammistöðu okkur, t.d. að undirbúa okkur fyrir atvinnuviðtal, klára verkefni í skólanum, læra fyrir próf, undirbúa kynningu, fara á fund, undirbúa okkur fyrir stefnumót eða æfa okkur fyrir íþróttamót.

Óhjálplegur kvíði

Þegar kvíði verður viðvarandi og truflar daglegt líf er hann ekki lengur hjálplegur. Óhjálplegur kvíði felur í sér ástæðulausan ótta. Þess konar kvíði virðist oft óleysanlegur og við upplifum að við höfum ekki stjórn á honum. Kvíði felur yfirleitt í sér hugsanir sem eru ólíklegar til að verða að veruleika, en þrátt fyrir það erum við sannfærð um að þær séu sannar. Við upplifum kvíða þegar við skynjum einhvers konar hættu eða stöndum frammi fyrir aðstæðum sem reyna talsvert á getu okkar. Fólk sem upplifir kvíða ofmetur oft þá hættu sem fylgir þeim aðstæðum sem það hræðist. Kvíðinn er þar af leiðandi ekki í samræmi við aðstæður.

Kvíði getur verið óþægilegur og honum fylgt ýmis óþægileg líkamleg einkenni, en hann er ekki hættulegur. Líkaminn okkar ræður við minniháttar kvíða en langvarandi, viðvarandi og óhóflegur kvíði getur truflað daglegt líf og dregið úr lífshamingju okkar.

Hvað gerist í líkamanum þegar við verðum kvíðin?

Þegar við teljum okkur vera í hættu bregst líkami okkar við og undirbýr okkur til að takast á við hættuna. Þetta lífeðlisfræðilega viðbragð kallast berjast eða flýja viðbragðið (fight-or-flight response). Þegar við stöndum frammi fyrir hættulegum aðstæðum getum við barist (þ.e. tekist á við óttann) eða flúið (þ.e. forðast óttann). Þetta viðbragð þjónaði mikilvægum tilgangi áður fyrr þegar forfeður okkar lentu í hættulegum aðstæðum, t.d. andspænis villtum dýrum. Ef að ljón varð á vegi þeirra þurftu þeir annað hvort að flýja ljónið eða berjast við það. Þannig að þetta viðbragð gerir okkur kleift að vernda okkur gegn hættu. Þó ólíklegt sé að við hittum villt dýr á förnum vegi hefur hættan breyst, við upplifum t.d. hættu þegar mikið álag er á okkur, þegar við byrjum að vinna á nýjum vinnustað, erum miðpunktur athygli eða þegar við tölum við fólk sem við þekkjum ekki.

Þegar að við teljum að við séum í einhvers konar hættu finnum við fyrir kvíða og líkamsstarfsemi okkar breytist. Líkaminn framleiðir streituhormón og við upplifum ýmis líkamleg einkenni sem þjóna mikilvægum tilgangi, gefa okkur orku og eiga að hjálpa okkur að takast á við hættulegar aðstæður. Þessi líkamlegu einkenni eru meinlaus en geta valdið okkur óþægindum. Hér má sjá algeng líkamleg kvíðaeinkenni:

Ör hjartsláttur

Hjartað slær hraðar sem leiðir til þess að blóðið rennur hraðar um æðar okkar sem gefur okkur meiri orku.

Doði eða kuldi í höndum/fótum

Blóðið fer úr ystu útlimunum (fingrum og tám) og andlitinu og færist til stóru vöðvanna. Okkur getur þá orðið kalt á útlimunum.

Ör öndun

Öndunin verður hraðari (og oft grynnri) svo súrefnisupptaka líkamans aukist og við fáum meiri orku. Það getur leitt til oföndunar, andþyngsla, svima, brjóstverks, kökk í hálsi, köfnunartilfinningar og erfiðleika með að kyngja.

Vöðvaspenna

Vöðvarnir spennast svo við getum verið fljótari að bregðast við. Við stífnum oft í öxlunum, finnum fyrir titringi eða skjálfta, fáum hausverk eða finnum fyrir öðrum verkjum.

Sviti

Við svitnum svo að líkaminn geti kælt sig. Þess vegna finnum við oft kulda- eða hitahroll eða svitnum í lófunum.

Meltingartruflanir

Blóðið fer frá meltingarkerfinu og til stóru vöðvanna sem getur leitt til munnþurrks, ógleði, fiðrings í maganum eða niðurgangs.

Einbeitingarerfiðleikar

Skynfærin skerpast og við erum meira á verði sem getur leitt til sjóntruflana. Athyglin fer að hættunni og hugsunin verður hraðari sem hjálpar okkur að taka hraðar ákvarðanir. Því getur verið erfitt að einbeita sér að öðru.

Önnur einkenni

Þreyta, svefnerfiðleikar, máttleysi, skjálfandi rödd, spennt raddbönd, roði, tíð þvaglát og minni kynhvöt. Að auki getur fólk fundið fyrir depurð og pirringi.

Hver er munurinn á kvíða og kvíðaröskun?

Þegar kvíði er óhóflegur, viðvarandi og truflar daglegt líf með einhverjum hætti getur verið um kvíðaröskun að ræða. Líkja má kvíðaröskun við bilaðan reykskynjara sem fer í gang við minnsta tilefni. Kvíðaraskanir skiptast í mismunandi flokka eftir því að hverju kvíðinn beinist. Það sem aðgreinir kvíðaraskanir eru hvaða aðstæður eða hlutir valda kvíða og hvers konar hugsanir liggja að baki. Fólk með kvíðaröskun ofmetur hættu og því er kvíðinn ekki í samræmi við aðstæður. Hægt er að fá mat og greiningu á kvíðaröskunum hjá sálfræðingum Mín líðan. Hér má sjá lista yfir algengar kvíðaraskanir og/eða kvíðavandamál:

Félagskvíði: Viðvarandi og óhófleg hræðsla í félagslegum aðstæðum. Fólk er hrætt um að koma illa fyrir og verða dæmt á neikvæðan hátt af öðrum.
Almennur kvíði: Viðvarandi og óhóflegar áhyggjur af mörgum hlutum sem erfitt er að stjórna. Felur í sér ótta við óvissu og hvað hún hefur í för með sér. Kvíðanum fylgir ýmis líkamleg einkenni, s.s. eirðarleysi, þreyta, einbeitingar- og/eða svefnerfiðleikar, pirringur og vöðvaspenna.
Ofsakvíði: Felur í sér ótta við ótta. Fólk upplifir endurtekin, skyndileg kvíðaköst. Kvíðakast er gífurleg hræðsla sem nær hámarki á nokkrum mínútum og því fylgir líkamleg og hugræn einkenni (t.d. hraður hjartsláttur, köfnunartilfinning og að finnast maður vera að deyja).
Heilsukvíði: Mikill ótti við að vera með alvarlegan sjúkdóm sem ekki hefur tekist að greina. Heilsukvíða geta fylgt tíðar læknisferðir.
Sértæk fælni: Felur í sér ótta við afmarkað fyrirbæri. Fólk er gífurlega hrætt við eða forðast ákveðna hluti eða aðstæður (t.d. dýr, blóð, sprautur, háar byggingar o.s.frv). Kvíðinn er ekki í samræmi við raunverulega hættu.
Áfallastreita: Vanlíðan í kjölfar erfiðrar lífsreynslu. Viðbrögðin einkennast t.d. af hjálparleysi, ótta, endurupplifun atburðar, martröðum, pirringi, líkamlegri spennu og áhugaleysi.
Árátta og þráhyggja: Þráhyggja felur í sér áleitnar hugsanir, hvatir eða ímyndir sem valda kvíða. Fólk bregst oft við með áráttu, þ.e. telur sig þurfa að endurtaka tilteknar athafnir til að draga úr kvíða og koma í veg fyrir hættu.

Afleiðingar kvíða

Áhrif kvíða á líf fólks eru oft vanmetin. Kvíði veldur fólki mikilli vanlíðan og getur gert því erfiðara fyrir að takast á við daglegt líf. Hann getur skert lífsgæði fólks, dregið úr sjálfstrausti þess og komið í veg fyrir að það geri það sem því langar til að gera. Kvíði getur leitt til þess að fólk nær ekki að njóta daglegs lífs. Hann getur haft áhrif á virkni á mörgum sviðum t.d. starfsvirkni, námsgetu og félagsleg samskipti. Sumir hætta að hitta vini og fjölskyldu, aðrir hætta að mæta í vinnu eða skóla, hætta að hreyfa sig eða einangra sig. Að lokum grípa margir til áfengis og annarra vímuefna til að forðast vanlíðan.

Algengi kvíða

Talið er að rúmlega 30% fólks fái kvíðaröskun einhvern tímann á ævinni og þjást margir af fleiri en einni kvíðaröskun.

TAKTU FYRSTA SKREFIÐ Í ÁTT AÐ BETRLI LÍÐAN

10 tíma sálfræðimeðferð á netinu

Mín líðan býður upp á 10 tíma staðlaða sálfræðimeðferð á netinu við vægum til miðlungs einkennum kvíða. Meðferðartímarnir innihalda fræðslu, verkefni, æfingar og spurningalista. Þú lærir hagnýtar aðferðir hugrænnar atferlismeðferðar og hvernig á að beita þeim í daglegu lífi. Öll samskipti fara fram í gegnum skrifaðan texta. Hægt er að senda sálfræðingi skilaboð hvenær sem er á öruggu heimasvæði Mín líðan yfir áskriftartímann. Markmiðið er að þú náir tökum á þinni líðan með aðstoð sálfræðings!

39.900 kr.

fyrir meðferðina

14.500kr./mán.

Í þrjá mánuði.
Heildargreiðsla: 43.500 kr.

Kaupa meðferð

Nánar um meðferðina Frír kynningartími Svara spurningalista

Dragðu úr kvíða með aðstoð sálfræðings

Hvernig getum við hjálpað þér?

Hjá Mín líðan getur þú fengið aðstoð við að draga úr einkennum kvíða með fjarviðtölum. Fjarviðtöl eru 50 mínútna myndfundir þar sem þú átt samskipti við sálfræðing augliti til auglitis með öruggum hætti í gegnum internetið. Fjarviðtöl eru eins og sálfræðiviðtöl á stofu, eini munurinn er sá að þú átt samskipti við þinn sálfræðing í gegnum netið. Í fjarviðtölum getur þú fengið aðstoð við hvers konar sálrænum vanda, t.d. einkennum kvíða (t.d. félagskvíða, almenns kvíða, ofsakvíða og heilsukvíða), þunglyndis, lágu sjálfsmati og áfallastreitu. Flest stéttarfélög og margir vinnuveitendur niðurgreiða sálfræðikostnað.

Sálfræðingar Mín líðan nota aðeins gagnreyndar aðferðir sem rannsóknir hafa sýnt að eru árangursríkar við að draga úr einkennum kvíða. Samkvæmt klínískum leiðbeiningum á Íslandi er mælt með hugrænni atferlismeðferð sem fyrsta meðferðarúrræði við einkennum kvíða.

Í sálfræðiviðtölum hjá Mín líðan er byrjað á að fara yfir og kortleggja vítahring kvíða, skoðað er hvaða þættir viðhalda honum og vítahringurinn brotinn upp með hjálplegum, gagnreyndum aðferðum.

Taktu fyrsta skrefið í átt að betri líðan

Hvernig bóka ég fjarviðtal?

Velja sálfræðing

Veldu sálfræðing

Þú velur sálfræðing sem þú vilt hefja meðferð hjá. Hjá Mín líðan starfa reyndir sálfræðingar sem veita þér persónulega og góða þjónustu.

Bókaðu tíma

Þú nýskráir þig og fyllir út upplýsingar um þig. Þinn sálfræðingur hefur samband við þig og þið finnið tíma fyrir fjarviðtal.

Mættu í fjarviðtal

Þú skráir þig inn á heimasvæðið þegar viðtalið er að hefjast, ferð í myndfundakerfið og byrjar fjarviðtalið með þínum sálfræðingi.